Ο πολιτισμός της πολιτικής

Ένας μεγάλος πολιτικός φιλόσοφος είχε πει ότι τα πάντα είναι πολιτική. Εγώ νομίζω ότι τα πάντα είναι-ή ορθότερα-πρέπει να είναι πολιτισμός. Και ειδικά τα όσα σχετίζονται με την πολιτική. Αυτός ο αιματηρός και πολυκύμαντος καιρός απαιτεί την ενεργοποίηση όλων και ειδικά των νέων, απαιτεί αγώνα και προσπάθεια για να παρέλθει και να δώσει τη θέση του σε καλύτερες μέρες. Κάθε σπουδαία ιστορική μεταβολή, άλλωστε, σημαδεύτηκε από μια επανάσταση.

Επανάσταση ,όμως, δεν είναι κάτι κατεστημένο. Επανάσταση δεν είναι η Γενική Συνέλευση, δεν είναι καν μια κατάληψη, ούτε, βέβαια, μια διαδήλωση. Σε αυτά τα μοτίβα, απλώς, θα πατήσουμε για να πετύχουμε την αληθινή υπέρβαση. Και τότε, η αριστερά που αναμασούμε με κάθε ευκαιρία θα ξεφύγει από το στενό φοιτητικό ιδεολογικό πλαίσιο και θα μετουσιωθεί σε μια ολόκληρη βιοθεωρία, μέχρι που να μη χρειάζεται πια να χρησιμοποιούνται οι όροι αριστερός και δεξιός για να δηλώσουν ποιοι είμαστε.

Για να δοθεί ο αγώνας επαναστατικά και υπερβατικά απαιτείται να τον διεξαγάγουμε πολιτισμένα. Όχι, δεν εννοώ να διστάσουμε να συγκρουστούμε όταν χρειαστεί, ούτε να διστάσουμε να φωνάξουμε και να εξεγερθούμε. Πολιτισμός, άλλωστε, δεν είναι η σιωπή.

Προτού ,όμως, ασχοληθείς με την ανάλυση του κινήματος που πρέπει να σηκωθεί, σκέψου πόσο έτοιμος είσαι να οργανώσεις κίνημα στην ψυχή σου. Σκέψου στ’ αλήθεια πόσο έτοιμος είσαι να αποκαλέσεις κάποιον σύντροφο. Και να το νιώθεις. Σκέψου τι κάνεις για τον κόσμο εκτός αμφιθεάτρου και εκτός κάποιου μπλοκ σε μια πορεία. Σκέψου αν τα φλογερά κείμενα που διαβάζεις αρκούν για να σε χρίσουν αγωνιστή.

Πολιτισμός στην πολιτική σημαίνει να ταυτίζεις το λόγο με την πράξη σου, να σέβεσαι ουσιαστικά μια άποψη που, κατά τη δική σου, είναι λανθασμένη, να είσαι ευθύς και θαρραλέος. Πολιτισμός θα πει να μη θέτεις τις ιδέες σου σε κανένα κομματικό-παραταξιακό καλούπι, αλλά να  είσαι κι έτοιμος να κάνεις ένα βήμα πίσω για το καλό της συλλογικότητας. Να μην είσαι διπρόσωπος: να μη μιλάς για ελευθερία και αξίες και ιδανικά, την ώρα που το μυαλό σου δεν είναι σε θέση να ανοιχτεί στ΄ αλήθεια και να πατάξει τα κατεστημένα που του σπείρανε οι συνθήκες και οι άλλοι.

Θαυμάζω βαθύτατα τους ανθρώπους που είναι έτοιμοι να τα δώσουν όλα για τον αγώνα. Δε νοείται, κατά τη γνώμη μου, πολίτης απολιτίκ, πόσο μάλλον φοιτητής απολιτίκ. Η πολιτική είναι που μας κατέστρεψε, αυτή όμως πιστεύω πως μπορεί να μας σώσει. Ούτε το ποίημα του Αναγνωστάκη θα δώσει τη λύση, ούτε ο συμβιβασμός με το άδικο, ούτε η απογοήτευση που μεταφράζεται σε αποχή. Αλλά, οφείλω να ομολογήσω πως εκτιμώ τον άνθρωπο εκείνο που δεν ξέρει τι πάει να πει Γ.Σ ή διαφωνεί με την ιδέα της κατάληψης, αλλά αγαπά το συνάνθρωπό του, σέβεται τις ιδέες των άλλων και διάγει βίο ριζοσπαστικό, μακριά από αηδιαστικά κλισέ μιας αριστερής κουλτούρας. Τον εκτιμώ πολύ περισσότερο από το μπροστάρη της πορείας και τον κομμουνιστή ιδεολόγο που διακατέχεται από ευτελή συναισθήματα και κακές σκέψεις, από αυτόν που θα οχυρωθεί πίσω από την κρατούσα άποψη χωρίς να έχει δική του, από αυτόν που είναι επαναστάτης στο δρόμο, αλλά όχι στη ζωή του. Αριστερά να ξέρεις πως είναι κάτι πολύ πιο απλό, μα και πολύ πιο δύσκολο από το να παλεύεις για να σου δοθούν δωρεάν συγγράμματα.

Γιατί, τουλάχιστον στην παρούσα συγκυρία, αδυνατώ να διαχωρίσω το κοινωνικό από το πολιτικό κομμάτι στο παζλ μιας προσωπικότητας. Και ειδικά αν η προσωπικότητα αυτή αξιώνει να λέγεται αριστερή, μπορώ να πω πως απαιτώ μια σύμπλευση πολιτικής δραστηριοποίησης και πολιτισμένης στάσης απέναντι στα πράγματα και δη στους ανθρώπους.

Η πολιτική προσφέρει στον πολιτισμό την πιο απτή του διάσταση, του χαρίζει την αίσθηση μιας αντίδρασης, μιας διεκδίκησης. Γι’ αυτό, άλλωστε, η Τέχνη που χώρεσε στην αγκαλιά της πολιτικές ιδέες μας καίει και μας εμπνέει.

Κι  o πολιτισμός, όμως, μπολιάζει την πολιτική με ανθρωπιά και ιδανικά, της δίνει τους πιο «σωστούς» όρους διεξαγωγής της. Ούτως ή άλλως, ο πολιτισμός υπάρχει και χωρίς την πολιτική, είναι κάτι αυτόνομο και αυθύπαρκτο.

Δυσκολεύομαι όμως να πω το ίδιο και για την πολιτική: όταν δεν τη συνοδεύει ο πολιτισμός της αληθινής υπέρβασης, απλά, για μένα, δεν υφίσταται.

Yγ. το άρθρο πρόκειται να δημοσιευθεί στο University Press